سیستم ترمز خودرو

عملکرد سیستم ترمز هیدرولیکی خودروها را به زبان ساده:

یکی از رایج ترین سیستم های ترمز مورد استفاده خودرو سازان، سیستم ترمز هیدرولیکی است. با اعمال فشار بر روی پدال ترمز، بوستر ترمز (که در ادامه در موردش توضیح خواهیم داد) این نیروی مکانیکی را تقویت میکند و از طریق پمپ ترمز (که به مخزن روغن ترمز متصل است) به فشار هیدرولیکی تبدیل میشود و از طریق مجاری و لوله های روغن ترمز متصل به سیستم ترمزی چرخ ها، باعث ایجاد اصطکاک شدید بین لنت ها و دیسک یا کاسه چرخ میشود که نتیجه آن کاهش سرعت خودرو میباشد.

بوستر ترمز چیست؟

وظیفه بوسترترمز، تقویت نیروی پای راننده هنگام ترمزگیری به وسیله خلاء تولید شده توسط موتور خودرو با سازوکار خود میباشد نکته مهم درمورد بوستر  ترمز این است که تا زمانی که خودرو خاموش است این افزایش نیرو انجام نخواهد گرفت و کل سیستم ترمز به درستی کار نخواهد کرد پس، حتی برای جابجایی های کوچک، خودرو را حتما روشن کنید.

دو نوع مکانیزم متداول سیستم ترمز چرخ ها، کاسه ای و دیسکی است. ترمز کاسه ای که معمولا بر روی چرخ های عقب استفاده میگردد که البته امروزه تمایل به استفاده از نوع دیسکی در چهار چرخ رو به افزایش است تفاوت چشمگیر این دو سیستم در خنک کاری سیستم ترمز و لنت ها میباشد. چرا که در زمان ترمز گیری بدلیل اصطکاک بین لنت ترمز و کاسه یا دیسک، انرژی جنبشی به انرژی گرمایی تبدیل میگردد و این گرمای تولید شده بسته به نوع و کیفیت اجزای سیستم ترمز میتواند باعث کاهش نیروی ترمز گردد. در نوع دیسک بدلیل تماس با هوا، خنک کاری بهتر انجام میشود.

به همین دلیل در خودروهایی که از هر دو نوع ترمز استفاده میکنند، بدلیل انتقال وزن خودرو در هنگام ترمز گیری از روی چرخ های عقب به سمت جلو، در چرخ های جلو که فشار ترمز گیری بیشتر و در نتیجه گرمای بیشتری تولید میشود از سیستم دیسک و در چرخ های عقب از سیستم کاسه ای استفاده میگردد.

البته به این نکته توجه کنید که سیستم ترمز خودروی شما چه دیسکی باشد چه کاسه ای، در حرکت در سرازیری از گرفتن ترمز بیش از حد خودداری و در نتیجه از داغ شدن بیش از حد معمول  لنت ها جلوگیری کنید. بنابراین اگر نیاز به کاهش سرعت داشتید، از ترمز و دنده معکوس با هم استفاده کنید. یک راننده حرفه ای اگر نیاز به بیشترین نیروی ترمز داشته باشد، تا آنجایی پدال ترمز را فشار میدهد که چرخ ها قفل نشوند. زیرا درصورت قفل شدن کامل چرخ ها اصطکاک بین لاستیک ها و سطح جاده کمتر از حالت در آستانه لغزش قرار گرفتن میباشد. به عبارتی بیشترین تاثیر درحالتی اتفاق میافتد که چرخ ها تا 20 درصد دچار لغزش گردند.

ولی واقعیت این است که انجام این کار نیازمند دقت و مهارت بالایی است. بنابراین جهت افزایش ایمنی خودروها سیستم Anti-Lock Braking System (ABS) به سیستم ترمز اضافه گردید. ABS به معنای سیستم ترمز ضد قفل است که وظیفه آن جلوگیری از قفل شدن چرخ ها هنگام ترمز گیری در شرایط مختلف جاده میباشد. این سیستم به کوتاهی خط ترمز، حداقل سایش لاستیک ها و هدایت و کنترل مطلوب خودرو در هنگام ترمز کمک میکند چرا که چرخ های قفل شده فرمان نا پذیرند.

در سیستم ABS هدف آن است که هر زمان لغزش چرخ ها بیشتر از حدود 20 درصد باشد، تاثیر نیروی ترمز کم و باعث عدم قفل شدن چرخ ها گردد و پس از گردش چرخ ها، مجددا نیروی ترمز را تا آستانه 20 درصد لغزش اعمال کند.

امروزه سیستم ایمنی دیگری با عنوان Electronic Brake Force Distribution (EBD) به عنوان مکمل سیستم ABS در خودروها بکار میرود که نیروی ترمز را بین چرخ های خودرو تقسیم میکند. برای درک اهمیت کارکرد این سیستم تصور کنید که با خودرویی در حرکت مستقیم درحال ترمز گیری میباشید. در این حالت مقداری نیروی وزن خودرو به جلو منتقل میشود و لذا باید نیروی ترمز اعمالی به چرخ های جلو بیشتر از چرخ های عقب باشد که این توزیع مناسب نیروی ترمز وظیفه سیستم EBD است. یا در حالت دیگر، حرکت در پیچ را تصور کنید. در این شرایط چرخ های بیرونی، هم وزن بیشتری تحمل میکنند و هم دارای سرعت دورانی بیشتر نسبت به چرخ های داخل پیچ هستند. در این حالت سیستم EBD با توزیع متناسب نیروی ترمز از قفل شدن چرخ های داخل پیچ جلوگیری میکند. سیستم ترمز بدلیل وظیفه مهمی که در ایمنی خودرو به عهده دارد مستلزم توجه دو چندان در سرویس های دوره ای است. معمولی ترین سرویس ترمز ها، تعویض به موقع لنت ها و استفاده از لنت های با کیفیت و با عملکرد بالا در شرایط مختلف ترمز گیری میباشد.

عمر مفید لنت ها وابسته به شرایط رانندگی و کیفیت آنها است. یکی از روشهای پی بردن به زمان تعویض لنت، صدای سوت مانندی که از برخورد پوشش شاخص به دیسک تولید میشود، میباشد. همچنین از طریق بازدید نیز میتوان به ضخامت لنت پی برد. در برخی از خودروهای امروزی چراغ هشدار تعویض لنت وجود دارد. توجه کنید که یک دست لنت نو بر روی خودرو نیازمند مسافت چند صد کیلومتری (300 تا  500 کیلومتر) است تا به درستی روی دیسک ها به اصطلاح جا بیافتد. بنابراین پس از تعویض لنت تا مدتی با احتیاط رانندگی کنید و از ترمز شدید بپرهیزید.

روغن ترمز نیز مورد دیگری است که باید به آن توجه کرد. روغن ترمز ها در سطوح مختلفی تولید میگردند و براساس کدهای استانداردی به DOT3, DOT4, DOT5 تقسیم بندی میشوند. این کدها نشان دهنده پایه ترکیبات و نقطه جوش روغن ترمز است. روغن ترمز به شدت جاذب رطوبت است و پس از جذب رطوبت میانگین دمای جوش آن به شدت کاهش می یابد. نتیجه این کاهش دمای جوش در شرایط ترمز گیری مداوم و با فشار بالا به صورت عملکرد ضعیف سیستم ترمز بدلیل وجود حباب های ریز در روغن ترمز نمایان میگردد. یکی دیگر از آسیب های وارده بدلیل جذب بیش از حد رطوبت و اشباع شدن روغن، ایجاد ترک های میکروسکوپی در سیستم ترمز و نشتی و ورود هوا است.

بنابراین کارشناسان کاون تاکید بر تعویض روغن ترمز هر یک یا دو سال یک بار یا حدود 50 تا 80 هزار کیلومتر بنابر توصیه کارخانه خودرو ساز، دارند.